Γαστρο-οισοφαγική παλινδρομική νόσος
Ως γαστρο-οισοφαγική παλινδρομική νόσος ορίζεται η πρόκληση κλινικών συμπτωμάτων και επιπλοκών από την παλινδρόμηση γαστρικού περιεχομένου στον οισοφάγο (Montreal definition and classification)1,2.
O επιπολασμός της νόσου ποικίλει σημαντικά ανά τον κόσμο2,3. Μελέτες υπολογίζουν τη συχνότητα εμφάνισης της ΓΟΠΝ στο 10-20% του γενικού πληθυσμού στη Δυτική Ευρώπη4 και 10-30% στις ΗΠΑ3. Στην Ελλάδα μελέτες έχουν υπολογίσει την εμφάνιση της ΓΟΠΝ σε ποσοστό έως και 52%5. Με βάση πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση η συχνότητα της νόσου υπολογίζεται στο 11% του γενικού πληθυσμού (σε συνάρτηση με την ηλικία) σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, οι ΗΠΑ και η Νέα Ζηλανδία3.
Η παροδική χάλαση (χαλάρωση) του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, η ύπαρξη διαφραγματοκήλης και η μείωση της πίεσης στον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα6,7 αποτελούν τους βασικούς παθογενετικούς μηχανισμούς εμφάνισης της παλινδρομικής νόσου.
Η κλινική εκδήλωση της ΓΟΠΝ χαρακτηρίζεται τυπικά από την εμφάνιση οπισθοστερνικού καύσους (κάψιμο στο ύψος του στήθους) και αισθήματος παλινδρόμησης τροφών (αίσθημα όξινων γαστρικών τροφών και υγρών στο στόμα και/ή στον υποφάρυγγα)1. Η νόσος σχετίζεται και με άλλα μη τυπικά συμπτώματα, όπως το επιγαστρικό άλγος (πόνος στο κάτω άκρο του στέρνου/στήθους), οι διαταραχές του ύπνου, το θωρακικό άλγος (πόνος ή σφίξιμο) μη καρδιολογικής αιτιολογίας, ο χρόνιος βήχας, η οδοντική διάβρωση, η χρόνια λαρυγγίτιδα και το άσθμα1,6. Η διάγνωση της ΓΟΠΝ μπορεί να υποβοηθηθεί με απλά ερωτηματολόγια με ερωτήσεις που αφορούν στα πρόσφατα συμπτώματα των ασθενών και συμπληρώνονται γρήγορα και εύκολα (ερωτηματολόγιο 1).
Επιπλοκές την νόσου1,3 είναι η οισοφαγίτιδα (φλεγμονή του οισοφάγου λόγω της παλινδρόμησης του όξινου γαστρικού περιεχομένου), η αιμορραγία ανωτέρου πεπτικού (μέλαινες κενώσεις), η εμφάνιση οισοφαγικών διαβρώσεων και/ή ελκών, η στένωση οισοφάγου (παρουσίαση δυσκολίας στην κατάποση), η διάτρηση και η εμφάνιση μεταπλαστικού επιθηλίου (οισοφάγος Barrett8) και το αδενοκαρκίνωμα οισοφάγου. Οδοντικά/στοματικά προβλήματα9, επιδείνωση του βρογχικού άσθματος, αύξηση του κινδύνου εμφάνισης λαρυγγοφαρυγγικού καρκίνου κ.ά. έχουν επίσης συνδεθεί με τη ΓΟΠΝ.
Η διάγνωση της νόσου στηρίζεται κυρίως στην κλινική εικόνα και συμπτωματολογία. Η χρονιότητα ή/και η βαρύτητα των συμπτωμάτων μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω διαγνωστικό έλεγχο. «Συμπτώματα συναγερμού» θεωρούνται η απώλεια βάρους, η δυσφαγία και η δυσκαταποσία, η αναιμία και η αιμορραγία από το πεπτικό σύστημα6,10.
Διαγνωστικές εξετάσεις, όπως η ενδοσκόπηση ανωτέρου πεπτικού (γαστροσκόπηση), η καταγραφή του pH (εμπεδησιομετρία – πεχαμετρία οισοφάγου) κ.ά., δύναται να χρειαστούν για περαιτέρω διερεύνηση ορισμένων περιστατικών, ειδικά όταν συνυπάρχουν συμπτώματα συναγερμού ή χρειάζεται διαφοροδιάγνωση από νοσήματα όπως η αχαλασία, το σύνδρομο μηρυκασμού, ο οισοφάγος Barrett, κακοήθειες ανωτέρου πεπτικού κ.ά6,10.
Στην αντιμετώπιση της ΓΟΠΝ πρωταρχικό ρόλο έχουν κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής των ασθενών (πίνακας 1). Για τη φαρμακευτική και τη χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου συνίσταται πάντα εκτίμηση από γαστρεντερολόγο για την κλινική εκτίμηση του ασθενούς και τη συζήτηση των θεραπευτικών επιλογών και δυνατοτήτων6,10. Η παρακολούθηση των ασθενών με γνωστή παλινδρομική νόσο μπορεί να υποβοηθηθεί με απλά ερωτηματολόγια που αφορούν στα πρόσφατα συμπτώματα των ασθενών και συμπληρώνονται γρήγορα και εύκολα (ερωτηματολόγιο 2).
| Πίνακας 1. Συστάσεις διατροφής και τρόπου ζωής για τη βελτίωση της ΓΟΠΝ | |
| Αποφυγή όξινων τροφών: | |
| Ντομάτα | |
| Κρεμμύδι | |
| Ανθρακούχα αναψυκτικά | |
| Πικάντικα φαγητά | |
| Κίτρο, λεμόνι, λάϊμ, γκρέιπφρουτ, μανταρίνι, πορτοκάλι | |
| Αποφυγή τροφών που προκαλούν παλινδρόμηση: | |
| Λιπαρές και/ή τηγανιτές τροφές | |
| Καφές, τσάι, ροφήματα με καφεΐνη | |
| Σοκολάτα | |
| Μέντα | |
| Τρόπος ζωής και διατροφικές συνήθειες: | |
| Διακοπή καπνίσματος | |
| Απώλεια βάρους | |
| Μείωση κατανάλωσης αλκοόλ | |
| Κατανάλωση τροφών τουλάχιστον 3 ώρες πριν την κατάκλιση | |
| Ανύψωση του προσκέφαλου του κρεβατιού/χρήση περισσότερων μαξιλαριών | |
| Συχνά και μικρά γεύματα | |
| Αποφυγή κατάκλισης μετά τα γεύματα | |
| Αποφυγή ένδυσης με στενά ρούχα | |
| Kahrilas PJ. Clinical practice. Gastroesophageal reflux disease. N Engl J Med. | |
Ερωτηματολόγιο 1.
Διαγνωστικό ερωτηματολόγιο για τη ΓΟΠΝ (γαστρο-οισοφαγική παλινδρομική νόσο)
Οι ερωτήσεις αφορούν στα συμπτώματα και την κλινική εικόνα των τελευταίων 7 ημερών:
| Απαντήστε με βάση τη συχνότητα των συμπτωμάτων την τελευταία εβδομάδα | Συχνότητα συμπτωμάτων/ενοχλήσεων | |||
| Ερωτήσεις | 0 ημέρες | 1 ημέρα | 2-3 ημέρες | 4-7 ημέρες |
| Πόσο συχνά αισθανθήκατε οπισθοστερνικό καύσος (κάψιμο στο ύψος του στέρνου); | 0 | 1 | 2 | 3 |
| Πόσο συχνά αισθανθήκατε ότι περιεχόμενο από το στομάχι σας παλινδρομεί και επιστρέφει στον λαιμό ή στο στόμα σας (αίσθημα παλινδρόμησης); | 0 | 1 | 2 | 3 |
| Πόσο συχνά αισθανθήκατε πόνο στην ανώτερη κοιλιακή περιοχή (ακριβώς κάτω από το στέρνο); | 3 | 2 | 1 | 0 |
| Πόσο συχνά αισθανθήκατε ναυτία; | 3 | 2 | 1 | 0 |
| Πόσο συχνά επηρεάστηκε η ποιότητα του βραδινού σας ύπνου από το αίσθημα καψίματος ή παλινδρόμησης τροφών; | 0 | 1 | 2 | 3 |
| Πόσο συχνά λαμβάνετε επιπλέον φαρμακευτικά σκευάσματα για τα συμπτώματα σας (εκτός από αυτά που λαμβάνεται συστηματικά ε συνεννόηση με τον ιατρό σας); | 0 | 1 | 2 | 3 |
Ελάχιστον σκορ = 0
Μέγιστο σκορ = 18
Από σκορ 8 και άνω, ισχυρή υποψία για ΓΟΠΝ (σε ενήλικες)
Από σκορ 7 και άνω, ισχυρή υποψία για ΓΟΠΝ (σε εφήβους)
Ερωτηματολόγιο 2.
Εκτίμηση βαρύτητας ασθενών με γνωστή ΓΟΠΝ (γαστρο-οισοφαγική παλινδρομική νόσο)
Σύντομο γαστρεντερολογικό ερωτηματολόγιο (Gastrointestinal Short Form Questionnaire – GSFQ)
Οι ερωτήσεις αφορούν στα συμπτώματα και την κλινική εικόνα των τελευταίων 7 ημερών:
| Συχνότητα συμπτωμάτων την τελευταία εβδομάδα | Συνέχεια | Αρκετά συχνά | Συχνά | Μερικές φορές | Καθόλου |
| Αισθανθήκατε πόνο ή δυσφορία στην άνω κοιλιακή περιοχή (κάψιμο, φούσκωμα, αίσθημα πλήρωσης); | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 |
| Αισθανθήκατε πόνο ή δυσφορία στo στήθος/στέρνο (οπισθοστερνικό καύσο, αίσθημα πλήρωσης, σφίξιμο); | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 |
| Περιορίσατε ή τροποποιήσατε τα συνηθισμένα γεύματα σας (τροφές και ροφήματα) εξαιτίας των πεπτικών/στομαχικών ενοχλήσεων σας; | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 |
| Αισθανθήκατε ένα αίσθημα καψίματος στο στήθος το οποίο ανεβαίνει από το στομάχι προς τον λαιμό; | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 |
| Την τελευταία εβδομάδα υπήρξαν συνήθεις δραστηριότητες οι οποίες επηρεάστηκαν/ακυρώθηκαν εξαιτίας του αισθήματος καψίματος στο στήθος; | Όχι |
Αν ναι, για πόσες μέρες επηρεάστηκαν οι δραστηριότητες σας; |
__ημέρες |
||
| Ναι | |||||
| Την τελευταία εβδομάδα επηρεάστηκε ο βραδινός σας ύπνος εξαιτίας του αισθήματος καψίματος στο στήθος; | Όχι |
Αν ναι, για πόσες βράδια επηρεάστηκε ο ύπνος σας; |
__νύχτες |
||
| Ναι | |||||
Ελάχιστον σκορ = 0
Μέγιστο σκορ = 30 (4+4+4+4+7+7)
Το τελικό σκορ πολλαπλασιάζεται επί 0,3 και το αποτέλεσμα εκφράζεται σε κλίμακα 0-100.
Ελληνικές παραπομπές:
http://www.eligast.gr/wp-content/uploads/2019/03/2002_gopn.pdf
Βιβλιογραφία:
- Vakil N, van Zanten SV, Kahrilas P, Dent J, Jones R; Global Consensus Group. The Montreal definition and classification of gastroesophageal reflux disease: a global evidence-based consensus. Am J Gastroenterol. 2006 Aug;101(8):1900-20; quiz 1943. doi: 10.1111/j.1572-0241.2006.00630.x. PMID: 16928254.
- Eusebi LH, Ratnakumaran R, Yuan Y, Solaymani-Dodaran M, Bazzoli F, Ford AC. Global prevalence of, and risk factors for, gastro-oesophageal reflux symptoms: a meta-analysis. Gut. 2018 Mar;67(3):430-440. doi: 10.1136/gutjnl-2016-313589. Epub 2017 Feb 23. PMID: 28232473.
- GBD 2017 Gastro-oesophageal Reflux Disease Collaborators. The global, regional, and national burden of gastro-oesophageal reflux disease in 195 countries and territories, 1990-2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020 Jun;5(6):561-581. doi: 10.1016/S2468-1253(19)30408-X. Epub 2020 Mar 13. PMID: 32178772; PMCID: PMC7232025.
- Dent J, El-Serag HB, Wallander MA, Johansson S. Epidemiology of gastro-oesophageal reflux disease: a systematic review. 2005 May;54(5):710-7. doi: 10.1136/gut.2004.051821. PMID: 15831922; PMCID: PMC1774487.
- Spantideas N, Drosou E, Bougea A, Assimakopoulos D. Gastroesophageal reflux disease symptoms in the Greek general population: prevalence and risk factors. Clin Exp Gastroenterol. 2016 Jun 21;9:143-9. doi: 10.2147/CEG.S103485. PMID: 27382324; PMCID: PMC4922744.
- Mittal R, Vaezi MF. Esophageal Motility Disorders and Gastroesophageal Reflux Disease. N Engl J Med. 2020 Nov 12;383(20):1961-1972. doi: 10.1056/NEJMra2000328. PMID: 33176086.
- Tack J, Pandolfino JE. Pathophysiology of Gastroesophageal Reflux Disease. 2018 Jan;154(2):277-288. doi: 10.1053/j.gastro.2017.09.047. Epub 2017 Oct 14. PMID: 29037470.
- Shaheen NJ, Falk GW, Iyer PG, Gerson LB; American College of Gastroenterology. ACG Clinical Guideline: Diagnosis and Management of Barrett’s Esophagus. Am J Gastroenterol. 2016 Jan;111(1):30-50; quiz 51. doi: 10.1038/ajg.2015.322. Epub 2015 Nov 3. Erratum in: Am J Gastroenterol. 2016 Jul;111(7):1077. PMID: 26526079.
- Muñoz JV, Herreros B, Sanchiz V, Amoros C, Hernandez V, Pascual I, Mora F, Minguez M, Bagan JV, Benages A. Dental and periodontal lesions in patients with gastro-oesophageal reflux disease. Dig Liver Dis. 2003 Jul;35(7):461-7. doi: 10.1016/s1590-8658(03)00215-9. PMID: 12870730.
- Kahrilas PJ. Clinical practice. Gastroesophageal reflux disease. N Engl J Med. 2008 Oct 16;359(16):1700-7. doi: 10.1056/NEJMcp0804684. PMID: 18923172; PMCID: PMC3058591.
